Total Pageviews

Thursday 11 March 2010

TÜRKİYE'DE YAŞAYAN DİL VE LEHÇELER

İnceledigim, genellikle internet kökenli, yayınlarda Türkiyede kullanılan diller Asya ve Avrupa kıtasında olarak sınıflandırılmış.Rakkamların tam doğru olduğunu iddia etmek kuşkusuz cehalet olur. Ancak türünde Türkçe olarak yayınlanmış belge azlığı nedeniyle çeşitli uluslararası kurumların ciddi araştırmaları dikkate alınmalıdır ve elimizde gerçeğe en yakın verilerdir. Dolayısıyla, bazı rakkamların önüne “yaklaşık olarak” ibaresini koymayı tercih ettim.
Bu kısa derlemeden yola çıkarak etnolojinin büyülü dünyasına girecek olanların internet üzerinden ve sair yollardan yapacağı araştırmalara yardımcı olur düşüncesiyle kaynak adları, tarihler ve internet adreslerini de ekledim.
Umarım ülkemizdeki ve dünyadaki hızlı değişimi daha iyi anlamamıza yardımcı olacak bir çalışma olarak değerlendirilir. Bu çalışma sadece bilimsel bir takım gerçeklere işaret edecek kadar amatörce bir tercüme çalışmasıdır.
Türkiyede Konuşulan Dil ve Lehçeler

TÜRKİYEDE YAŞAYAN KONUŞMA DİLLERİ

Türkiye Cumhuriyeti ulusal dili Türkçedir. Dünyada en çok konuşulan diller sıralamasında 19. sıradadır. 1, 2 ve 3. sıraları ise 885 milyon kişi ile Çince, 332 milyon kişi ile İspanyolca, 322 milyon kişi ile İngilizce işgal etmektedir.1998 BM tarafından Türkiye hakkında yapılan etnolojik araştırma sonuçlarına göre nüfusu 65 milyon civarındadır. Bu nüfus Asya ve Avrupa yakalarına dağılmıştır. Okuma yazma seviyesi, bölgeye göre, %76 ile %90 arasinda değişmektedir. Türkiye Cumhuriyeti içerisinde Orta Asyadan son yıllarda göçmen olarak gelmiş yaklaşık 50.00 kişi vardır (T.Sebeok 1963, O.Jastrow 1971, A.Nakano 1986, B.Comrie 1987, P.A Andrews 1989, M.Izadi 1993). Türkiye Türkçesi dünya üzerinde yaklaşık 70 milyon insan tarafından kullanılır.
Alevi Müslüman sayısı 17-20 milyon arası iken Hristiyan, Yahudi sayısı verilmemiş. Körlerin sayısı 40 bin civarında. Sağırların sayısı ise 350 bin civarında.
Yapılan veri tabanı araştırmalarından Türkiyede konuşulmakta olan dil sayısı 36 olarak tespit edilir iken bu dillerden 34 tanesi yaşamakta olup 2 tanesi tarihe karışmıştır.
TÜRKİYENİN ASYA KITASI KISMINDA KONUŞULMAKTA OLAN DİLLER
ABAZA
Türkiyede 10 bin kişi bu dili konuşuyor (1995). Bu dilin diğer adları ise Abazin, Tapanta, Abazinsi,Ahuwa. Bu dilin diyalektleri Tapanta, Aşkarava, Bezşah. Kuzey Kafkas-Abhaz.Abazin dili olarak sınıflandırılmış.
ABHAZ
Türkiyede yaşayan ve bu kökten gelen 35 bin kişiden 4000 Kişi bu dili anadil olarak konuşuyor (1980). Konuşulduğu yerler Çoruh havzası ve Kuzey batı bölgelerinde genellikle Bolu ve Sakarya köylerinde konuşuluyor. Abhazo olarak da biliniyor. Bu dilin Bzyb, Abzui, Samurzakan gibi diyalektleri olup Kuzey Kafkas, Kuzey Batı Abhaz-Abazin kökenli olarak sınıflandırılmıştır.
ADIGE
Nufusu 130 bin olarak verilmiş bu etnik gruptan 71 bini bu dili anadil olarak kullanıyor. 6409 kişi ise sadece bu dili konuşuyor (1965 Nufus sayımları). Kayseri, Tokat, Kahraman Maraş ve Orta ve Batı Anadoluda bir çok bölgede konuşuluyor. Bu dilin diğer adları ise Adige, Kafkasça yada Çerkezce. Kuzey Kafkas, Kuzey Batı Çerkezleri olarak sınıflandırılmışlar.
KUZEY MEZOPOTAMYA
ARAPÇA KONUŞMA DİLİ
Türkiyede 400 bin kişi konuşuyor. Genellikle Mardin ve Siirt yörelerinde kullanılıyor. Afro-Asya, Semitik, Orta ve Güney Arapçası olarak sınıflandrılmış.
GÜNEY AZERİ DİLİ
Türkiyede yaklaşık 530 bin den fazla insan tarafından konuşuluyor. Genellikle Kars yöresinde konuşulur. Kars diyalekti olarak ta bilinir. Altay, Türk ve Güney Azerbaycan halkları dilidir.
KIRIM TÜRKÇESİ
Türkiyede bu dili halihazırda kaç kişinin konuştuğu bilinmemektdir ancak Ankara Polatlı Karakuyu köyünde olduğu gibi Kırım Tatar köyleri bulunmaktadır. Kırım tatarcası olarak ta bilinir ve Kuzey Kırım, Kırım Nogay, Bozkır Kırımları, Orta ve Güney Kırım diyalektleri vardır. Altay, Türk, Güney Türkleri lisanı olarak sınıflandırılmıştır.
DIMLI
Toplam 100 bin kişi tarafından konuşulmakta (1999). Dımili, Zazaki, Güney Zaza, Zaaca olarak ta bilinir. Siverek, Kori, Hazzu(Hazo), Mutki (Moti), Şabak, Dumbuli lehçeleri vardır. Hint-Avrupa, Hint-Fars, İran, Zaza-Gorani, Batı ve Kuzey Batı dil grubu altında sınıflandırılmıştır.
GÜRCÜCE
Türkiyede sayıları yaklaşık 91 bin olan bu etnik gruptan 40 bin kişi kadarı bu dili anadil olarak kullanıyor (1980 tahminleri). 4000 kadar kişi de sadece bu dili kullanıyor (1965 Nufus sayımları). Bu dil Artvin, Ordu, Sakarya, ve Kuzey-Kuzeybatı anadoluda sair bölgelerde konuşulmakta. Kartuli veya Gruzin olarak ta biliniyor. Imerxev diye bilinen bir lehçesi var. Güney Kafkas, Gürcü halkları lisanı olarak sınıflandırılmış.
HERKİ
Hint-Avrupa, Hint-İran, Hint-Ari,Batı ve Kuzey Batı Kürtçesidir. Konuşan sayısı verilmemiş. Ancak Türkiyede Herki aşireti adıyla bir aşiret vardır (D.Ş).
HERTEVİN
Bir kaç yüz, belki 1000 kadar kişi tarafından konuşulmaktadır (1999, H. Mutzafi). Siirt kaynaklıdır. Birçok köylü köylerini terk edip Batı ülkelerine göç etmiş olup belki bir kısmı Türkiyede yaşamaktadır. Hertevin Arton, Umraya, Jinet gibi lehçeleri vardır.
Afro-Asya, Semitik, Arami, Doğu-Orta-Kuzey batı halkları dilidir.
KABARTAY
Türkiyede 202 bin kişi tarafından konuşulmaktadır(1993, Johnstone). Çoğunluğu Kayseri civarında 1000 kadar Kabartay-Adige köyünde konuşulur.
Kuzey Kafkas, Kuzey Batı, Çerkez halkları dilidir.
KAZAKÇA
Türkiyede yaklaşık 600 kişi tarafından konuşulmaktadır (1982). Ağırlıklı olarak Manisa Salihli ilçesinde ve bir kısım az sayıda insan tarafından İstanbulda konuşulan bir dildir. Kayseride 300 kişi kadar Afgan mültecileri (şimdi Türkiye Cumhuriyeti vatandaşıdırlar) tarafından konuşulur. Kazaki, Kazah, Kosaç, Kaisak olarak da bilinir. Altay, Türk Batı, Aral-Hazar halkları lisanıdır.
KIRGIZCA
Türkiyede yaklaşık 1200 ki
Şi tarafından kullanılır. Van ve Kars bölgelerinde konuşulur. Altay, Türki,Batı, Aral-Hazar halkları lisanıdır.
KIRMANJKİ
Türkiyede yaklaşık 140 bin kişi tarafından konuşulmaktadır. Bunlardan
100 bin kadarı Tunceli civarında 182 köyde yaşamakta olup Erzincan civarındaki 13 yada daha fazla sayıda köyde de 40 bin kişi kadar insan tarafından konuşulmaktadır(1972). Tüm dünyada bu dili konuşan kişi sayısı 1.5 milyon kadar yada daha fazladır(1992). Zaza, Kuzey Zaza, Zazaki, Alevice, Dımilki, Dersimki, So-Be, Zone olarak da bilinir. Tunceli ve Varto lehçeleri vardır. Hint-Avrupa, Hint-İran, Zaza Gorani dili olarak sınıflandırılmıştır.
KUMIK
Türkiyede bir kaç köyde konuşulur. Kumukça, Kumuklar, Kumkı olarak da bilinir. Kaşav-Yurt, Buynak, Kaydak lehçeleri vardır. Altay, Türk, Batı, Pontos Hazar halkları lisanıdır.
KURMANÇİ
Nufusları yaklaşık 6.5 milyon olan bu etnik gruptan 3.5 milyon kadarı bu dili anadili olarak kullanır (1980, 1993 Johnstone). T,m dünyada yaklaşık 7-8 milyon arasında nufusa sahiptirler. Kuzey Kürtçesi, Kermanji, Kırmanji, Kırdasi, Kırmançça olarak da bilinen bu dilin Guwi, Hakkari, Cizre (Botan-Behdinan), Urfi, Beyazidi, Surçi, Koçani, Birjandi, Alburz, Sancari, Cudikan lehçeleri vardır. Hint-Avrupa, Hint-İran, İran, Batı-Kuzey Batı, Kürtçe dil grubu olarak sınıflandırılmıştır.
LAZCA
Bu dili konuşan insan sayısı yaklaşık 92 bindir. Bunlardan 30 bin kadarı bu dili anadil olarak konuşurken (1980 tahminleri) tüm dünyada yaklaşık 33 bin kadar kişi tarafından konuşulur. Lazuri, laze, çan, Çanzan, Zan, Çanuri olarak da bilinir. Güney kafkas, Zan dili olarak sınıflandırılmıştır.
OSETİN
Bu dilin Digor lehçesi Bitliste ve Batıda küçük bir köyde konuşulurken İron lehçesi ise Sarıkamış ve Erzurum kasabalarında konuşulur. Keza Mugla, Kars, Antalya da da konuşanlar olup Suriyede de konuşulduğu tahmin edilmektedir. Ossete olarak da bilinir. Digor, Tagavur, Kurtat, Allagir, Tual, Iron adı ile farklı lehçeleri vardır. Hint-Avrupa, Hint-İran,İran, Doğu, Kuzeydoğu dil grubu altında sınıflandırılır.
ŞİKAKİ
Hint-Avrupa, Hint-İran,İran,Batı,KuzeyBatı, Kürtçe dil grubu altında sınıflandırılır.
(Şikakan adıyla bir aşiret halihazırda yaşamaktadır D.Dahin notu).
TÜRKÇE
Türkiyede 47 milyon kadar insan tarafından konuşulur (Nufusun %90ı)(1987).
Tüm dünyada Türkiye Türkçesi konuşan sayısı yaklaşık 61 milyondur (1999 WA)
Anadolu Türkçesi olarak da bilinir. Eskişehir, Rumeli, Dinler, Karamanlı, Edirne, Gaziantep, Urfa, Tuna, Razgrad lehçeleri vardır. Altay, Türki, Türkçe dil grubuna girer.
TÜRKMENCE
Türkiyede yaklaşık 925 kişi tarafından konuşulmaktadır(1982). Tokat yöresinde konuşulur. Altay, Türkçe, Güney, Türkmen dil grubu altında sınıflandırılmıştır.
SURYANICE
Türkiyede 50 bin ile 70 bin insanın anadili olan bu lisan şu anda yaklaşık 3000 kişi tarafından konuşulmaktadır. Nufusun buyuk çoğunluğu Batı ülkelerine göç etmiş olup tüm dünyada yaklaşık 70 bin nufusturlar (1994, Hezy Mutzafi). Suryoyo, Turoyo,Siroyo,Turani olarak da bilinirler. Midyat, Mıdın, Kfarze,ıwardo,Anhıl,raite gibi lehçeleri vardır. Afro-Asya,Semitik,Arami dil grubundandır.
UYGURCA
Türkiyede yaklaşık 500 insan tarafından ana dil olarak kullanılır (1981). Bu nufusun bir kısmı Kayseride bilinmeyen sayıda bir kısmı da Isttanbulda yaşamaktadır. İranda da hala konuşuluyor olması muhtemeldir. Uıgur, Uighurca olarak da bilinir. Altay,Türki dil grubuna dahildir.
GÜNEY ÖZBEKÇESİ
Türkiyede 1981 kişi tarafından kullanılır (1982). Hatay , Gaziantep ve Urfa yanısıra Almanyada da konuşulduğu muhtemeldir. Altay,Türki, Doğu dil grubuna girer.

TÜRKİYENİN ASYA KITASINDA KISMINDA KONUŞULMAKTAYKEN YOK OLAN LİSANLAR
SURİYAK
Türkiye,Irak ve Suriyede konuşulmaktaydı. Klasik Suriyak, Antik Suriyak, Suryaya,Suryoyo,Lisan-a Atiga olarak da bilinmektedir. Batı Suriyak, Doğu Suriyak lehçeleri vardı. Afro-Asya, Semitik, Orta Arami, Doğu dil grubundandır.
SAĞIR VE DİLSİZ LİSANI
Sağır veDilsiz İşaret Dili olarak kullanılır.
KAYNAK : http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=Turkey
Ethnologue data from Ethnologue: Languages of the World, 14th Edition
Copyright © 2004 SIL International
http://www.majbill.vt.edu/geog/geog1014/TOPICS/110Religion/top100.html

TÜRKİYENİN AVRUPA KITASI KISMINDA KONUŞULMAKTA OLAN DİLLER

Türkiyenin Avrupa kıtasında kalan kısmında konuşulan dil sayısı 11 olarak veriliyor. Bunlardan 10 tanesi hala konuşulmakta iken 1 tanesi tarihe karışmış durumda.

TÜRKİYEDE YAŞAYAN KONUŞMA DİLLERİ

ARNAVUTÇA,TOSK
Türkiyede yaşayan yaklaşık 65 bin Arnavut kökenli halkın anadili olup bu insanlardan sadece 15 bini bu dili ilk dili olarak konuşuyor (1993, Johnstone). Bunlardan 1075 kişi sadece bu dili kullanmakta (1965 Nufus Sayımları). Bu nufus Türkiyenin batısında dağınık halde yaşamaktadırlar. Hınt Avrupa, Arnavut, Tosk dil grubu altında gösterilirler.
ERMENİCE
Bu etnik gruba dahil yaklaşık 70 bin kişi yaşamaktadır Türkiyede. Bunlardan 40 bini bu lisanı ilk dil olarak klullanırlar (1980 tahminleri). Yine bunlardan 1022 si anadil ve tek dil olarak konuşurlar(1965 Nufus Sayımları). Bir çoğu Istanbulda yaşmakta olup bir kısmı Doğuda dağınık olarak yaşarlar. Hemşinliler Ermeni müslümanlardır ve Karadenizde yaşarlar. Hayeren, Somkuri, Armyanca olarak da bilinir. Doğu Ermenicesi diye bir lehçesi vardır. Hint-Avrupa, Ermeni dil grubundandır.
BALKAN GAGAVUZ TÜRKÇESİ







http://www.majbill.vt.edu/geog/geog1014/TOPICS/Topic.htm
http://www.incore.ulst.ac.uk/services/cds/countries/index.html

No comments:

Post a Comment

Thank You...Teşekkürler